ការពន្យារកំណើត គឺជាការសម្រេចចិត្តគ្រួសារ៖ ការចូលរួមរបស់បុរសនៅក្នុងកម្មវិធីពន្យារកំណើត

“ខ្ញុំគិតថា កម្មវិធីនេះល្អ ពីព្រោះការយល់ដឹងអំពីការពន្យាកំណើត ជួយលុបបំបាត់ការយល់ច្រលំ (អំពីការពន្យារកំណើត) រវាងបុរសនិងស្ត្រី ហើយវាលើកទឹកចិត្តឱ្យយើងពិភាក្សាគ្នាអំពីមធ្យោបាយបែប​ធម្មជាតិ និងទំនើប។” – ឆន ស្រៀង (ខេត្តបាត់ដំបង)

តើ “ការពន្យារកំណើត” គឺជាអ្វី? ការពន្យារកំណើត គឺជាការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយដើម្បីកំណត់ចំនួនចំនួនកូន (ឬធ្វើឱ្យមានចន្លោះកំណើតរវាងកូនមួយទៅកូនមួយទៀត)។ វាមានប្រយោជន៍ព្រោះវាជួយកាត់បន្ថយការមានផ្ទៃពោះដែលមិនបានគ្រោងទុក ហើយក៏អាចកាត់បន្ថយអាត្រាមរណភាពរបស់ទារក កុមារ និងមាតាផងដែរ (Anbensu, ២០២២)។ ការសិក្សាក៏បានបង្ហាញផងដែរថា ការពន្យារកំណើតនាំទៅដល់ការពង្រីកការអប់រំ និងឱកាសការងារសម្រាប់ស្ត្រី ការបង្កើនសិទ្ធិអំណាច ដែលជាការនាំឱ្យមានការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចប្រកបដោយនិរន្តរភាពសម្រាប់ប្រទេស។

គម្រោងលើកកម្ពស់ឥរិយាបថប្រកបដោយសុខុមាលភាព (PHB) គឺជាគម្រោងផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថ ដែលផ្តល់ថវិកាដោយទីភ្នាក់ងារ USAID និងចាប់ផ្តើមក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ដល់ឆ្នាំ២០២៥។ គោលបំណងរបស់កម្មវិធីពន្យារកំណើតរបស់គម្រោងនេះ គឺ ១) លើកទឹកចិត្តដល់ការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយពន្យារកំណើតទំនើប (ទាំងមធ្យោបាយរយៈពេលវែងនិងខ្លី ដូចជាស្រោមអនាម័យ ថ្នាំលេបពន្យារកំណើត កងដាក់ក្នុងស្បូន កងដាក់ក្រោមស្បែក និងថ្នាំបង្ការកំណើតបន្ទាន់ ២) បង្កើនការយល់ដឹងអំពីការពន្យារកំណើត ក្រោយសម្រាលកូន ៣) ប្តូរពីការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយពន្យារកំណើតធម្មជាតិ (ដូចជាការដកចេញ) មកប្រើប្រាស់មធ្យោបាយពន្យារកំណើតទំនើបវិញ។

បុរសមួយចំនួនគិតថាការពន្យារកំណើតគឺជា “ការទទួលខុសត្រូវរបស់ស្ត្រី”។ មានហេតុផលជាច្រើនដែលនាំឱ្យគាត់គិតដូចច្នេះ ប៉ុន្តែមានហេតុផល ២ សំខាន់ៗនោះគឺ មធ្យោបាយពន្យារកំណើតភាគច្រើនផ្តោតលើស្ត្រី ហើយកន្លងមកអន្តរាគមន៍ផ្នែកសុខភាពបន្តពូជ និងពន្យារកំណើតភាគច្រើន បានកំណត់ស្ត្រីជាក្រុមគោលដៅ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការសិក្សាស្រាវជ្រាវបានបង្ហាញថា ការចូលរួមយ៉ាងសកម្មរបស់បុរសនៅក្នុងកម្មវិធីសុខភាពបន្តពូជ បង្កើនប្រសិទ្ធភាពនៃអន្តរាគមន៍នោះ (Drennan, ១៩៩៨) ។ ការចូលរួមទាំងបុរសនិងស្ត្រី ក្នុងការសន្ទនាអំពីការពន្យារកំណើត បង្កើនការសម្រេចចិត្តរួមគ្នា ហើយបង្កើនការយល់ដឹង និងចំណេះដឹង សម្រាប់គូស្វាមីភរិយានីមួយៗ។ គូស្វាមីភរិយាដែលបានពិភាក្សាអំពីការពន្យារកំណើតគឺភាគច្រើន ប្រើមធ្យោបាយពន្យារកំណើត និងមានកូនតិចជាងគូស្វាមីដែលមិនបានពិភាក្សាគ្នា។ ការពិភាក្សាគ្នារវាងគូស្វាមីភរិយា គឺជាចុងក្រោយជួយផ្តល់សិទ្ធិអំណាចដល់បុរសនិងស្ត្រី ដើម្បីគ្រប់គ្រងអនាគតនៃសុខភាពបន្តពូជ និងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពួកគេ។

នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៩ គម្រោង PHB បានបញ្ចប់ការវិភាគនិងផែនការសកម្មភាពស្តីពីយេនឌ័រ សម្រាប់គម្រោង PHB ដែលមានចំណងជើងថា “ការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ដើម្បីជីវិតប្រកបដោយសុខុមាលភាព”។ ការវិភាគនេះបានឱ្យដឹងថាតួនាទីយេនឌ័រអាចមានជា “ប្រភពនៃសម្ពាធសម្រាប់បុរសជាច្រើន និងរឹតត្បិតសកម្មភាព ពេលវេលា និងភាពជាអ្នកដឹកនាំ របស់ស្ត្រី”។ ការវិភាគនោះក៏បានបង្ហាញផងដែរថា អំណាចនៃការសម្រេចចិត្តរបស់ស្ត្រីបានកើនឡើង នៅពេលដែលការសម្រេចចិត្តនោះទាក់ទងនឹងគ្រួសារ ប៉ុន្តែនៅតែលើកទឹកចិត្តដល់ការបង្កើតកម្មវិធីទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ។ ទិន្នន័យក៏បានបង្ហាញផងដែរថា ស្ត្រីដែលមិនទាន់រៀបការ ជាពិសេសនៅតាមខេត្ត ប្រឈមនឹងការរឹតត្បិតលើសេរីភាពនៃការបម្លាស់ទី និងចំណេះដឹងអំពីពន្យារកំណើត ដោយសារបទដ្ឋានដែលថាពួកគេគួរតែត្រូវបានការពារ។ ក្នុងការវិភាគនោះ ក៏បានរកឃើញថា មានលទ្ធផលចម្រុះស្តីពីការសម្រេចចិត្តទាក់ទងនឹងការពន្យារកំណើត ដោយពាក់កណ្តាលនៃក្រុមគោលដៅដែលបានចូលរួមការពិភាក្សាបាននិយាយថា “ស្ត្រី និងបុរសពិភាក្សាអំពីការមានកូននិងសម្រេចចិត្តរួមគ្នា ប៉ុន្តែអ្នកខ្លះទៀតបានឱ្យដឹងថាការសម្រេចចិត្តទាំងនេះភាគច្រើនគឺសំដៅទៅបុរសជាង”។

ដោយមើលឃើញពីទិដ្ឋភាពយេនឌ័រនិងការពន្យារកំណើតនេះ ក្រុមការងារគម្រោង PHB បានបង្កើតកម្មវិធីសុខភាពដែលបញ្ចូល និងលើកទឹកចិត្តការសន្ទនា ដែលបង្កើនសកម្មភាពរបស់ស្ត្រី។ ដូច្នេះហើយ កម្មវិធី “អង្គរក្សបេះដូង” និង ចំណងស្នេហ៍” ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីរួមបញ្ចូលទាំងបុរស និងស្ត្រីទៅក្នុងសកម្មភាពពន្យារកំណើត។ គោលដៅនៃការដាក់បញ្ចូលនេះគឺដើម្បីជួយសម្រួលដល់ការពិភាក្សាអំពីការចរចារបស់ស្ត្រី និងធ្វើឱ្យការជជែកគ្នាអំពីការពន្យារកំណើតគឺជារឿងធម្មតានៅក្នុងទំនាក់ទំនងស្នេហា។ គោលដៅគឺនាំឱ្យមានការយល់ដឹង និងចាប់ផ្តើមការសន្ទនាអំពីមធ្យោបាយពន្យារកំណើតទំនើប និងអំពីសុខភាពបន្តពូជ ទំហំគ្រួសារ និងការរៀបចំផែនការអនាគតរបស់គូស្នេហ៍ផងដែរ។

កម្មវិធី “ចំណងស្នេហ៍” គឺជាកម្មវិធីដែលផ្តោតទៅលើដៃគូ ឬគូស្វាមីភរិយាផ្សាភ្ជាប់ និងប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាទៅវិញទៅមក ព្រមទាំងចាប់ផ្តើមសន្ទនាគ្នាអំពីការពន្យារកំណើតទំនើប។ កម្មវិធីនេះមានសម្ភារៈអប់រំផ្សេងៗ ដូចជាខិត្តប័ណ្ណអប់រំ គំរូផលិតផលពិត និងសម្ភារៈដែលអាចឱ្យអ្នកចូលរួមយកទៅផ្ទះបាន ដើម្បីអាចបន្តការពិភាក្សាជាលក្ខណៈឯកជន។

កម្មវិធី “អង្គរក្សបេះដូង” គឺជាកម្មវិធីដែលបង្កើតឡើង ដើម្បីលើកទឹកចិត្តដល់ការចូលរួមរបស់បុរសនៅក្នុងប្រធានបទពន្យារកំណើតនេះ។ កម្មវិធីនេះដឹកនាំដោយបុគ្គលិកផ្នែកអប់រំសុខភាពរបស់គម្រោង (interpersonal communicator – IPC) កម្មវិធីនេះអញ្ជើញបុរសៗជាក្រុម ដើម្បីឱ្យពួកគាត់បានពិភាក្សាគ្នាអំពីការពន្យារកំណើតទំនើប និងចុងក្រោយប្តេជ្ញាចិត្តក្នុងការទៅពិភាក្សាគ្នាជាមួយដៃគូឬភរិយារបស់គាត់។ ឈ្មោះនៃកម្មវិធីនេះ “អង្គរក្សបេះដូង” ផ្តោតទៅលើតួនាទីយ៉ាងសំខាន់របស់បុរសជាអ្នកការពារដៃគូ និងគ្រួសាររបស់ខ្លួន។ កម្មវិធីនេះជំរុញឱ្យបុរសមិនត្រឹមតែគិតអំពីការការពាររាងកាយពីគ្រោះថ្នាក់ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ឱ្យពួកគាត់គិតអំពីជំហានសំខាន់ៗដើម្បីការពារខ្លួនឯង គ្រួសារ និងដែគូរបស់គាត់ ពីការមានផ្ទៃពោះដែលមិនបានគ្រោងទុក និងជំងឺកាមរោគផងដែរ។

“ខ្ញុំបានទទួលព័ត៌មានខ្លះអំពីការពន្យារកំណើតបែបទំនើបពីគ្រូពេទ្យនៅមណ្ឌលសុខភាពបន្ទាប់ពីពួកយើងមានកូនតំបូងកាលពី១៣ឆ្នាំមុន ហើយយើងបានសម្រេចចិត្តប្រើស្រោមអនាម័យ រហូតដល់ពេលវេលាសាកសមមកដល់ដើម្បីមានកូនទី២ កាលពី៣ឆ្នាំមុន។ វាមានសារៈសំខាន់ក្នុងការគិតគូអំពីការពន្យារកំណើត ដើម្បីធ្វើផែនការឱ្យជីវិតគ្រួសារមានភាពប្រសើរ ដោយមានចំណូលគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីមើលថែកកូនៗ។​ ខ្ញុំបានយល់ដឹងព័ត៌មានលម្អិតអំពីជម្រើសនៃការពន្យារកំណើតទំនើប នៅពេលដែលខ្ញុំបានចូលរួមវគ្គអប់រំសម្រាប់បុរស ហើយខ្ញុំនិងប្រពន្ធរបស់ខ្ញុំ បានសម្រេចចិត្តប្តូរមកប្រើថ្នាំលេបដើម្បីពន្យារកំណើតវិញ។” — លោក ឈុំ ពន (ភូមិចក ខេត្ត​កំពង់​ឆ្នាំង)

នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៣ មានប្រជាជនបានទទួលព័ត៌មានពីគម្រោង PHB អំពីការពន្យារកំណើត ចំនួន ១០៥ ៥៦០ នាក់ (ក្នុងនោះ ៦៦ ៨៤៩ នាក់ជាបុរស) តាមរយៈវគ្គអប់រំនៅតាមសហគមន៍។

គម្រោង PHB នៅតែបន្តតាមដាននិងវាយតម្លៃកម្មវិធីនេះ ដោយធ្វើការតម្រង់ទិសទៅតាមទិន្នន័យគុណភាព (qualitative data) និងទិន្នន័យបរិមាណ (quantitative data) ។ តាមរយៈការវាយតម្លៃថ្មីៗនេះ ទៅលើការរំលឹកសាររបស់កម្មវិធី បានបង្ហាញថា៖

• បន្ទាប់ពីបានទទួលសារពីគម្រោង អ្នកចូលរួមការស្ទង់មតិ ៦០% (N=១១៩៧) បានឱ្យដឹងថា ពួកគាត់បានពិភាក្សាជាមួយដៃគូររបស់គាត់អំពីការពន្យារកំណើត។ ក្នុងចំណោមអ្នកដែលបានពិភាក្សា (៧១៧ នាក់) មាន៦៧% ជាបុរស។
• ក្នុងចំណោមអ្នកដែលបានទទួលសារពីគម្រោង PHB ហើយដែលបានពិភាក្សារជាមួយដៃគូស្តីពីការពន្យារកំណើត មាន៧៨% (៥៥៩នាក់) បានប្រាប់ថាពួកគាត់ជាអ្នកចាប់ផ្តើមការពិភាក្សាមុន ដោយក្នុងនោះ ៦៤% ជាបុរស។
• ក្នុងចំណោមអ្នកដែលបានពិភាក្សាអំពីការពន្យារកំណើតជាមួយដៃគូគាត់ មាន៤១% បានពិក្សាអំពីប្រធានបទនេះជាមួយអ្នកដទៃផងដែរ។

កិច្ចការរបស់គម្រោង PHB ក៏មានអត្ថប្រយោជន៍សម្រាប់គម្រោងសុខភាពផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងពេលអនាគតផងដែរ។ បទពិសោធន៍ដែលយើងទទួលបានពីកម្មវិធីពន្យារកំណើតរបស់គម្រោង ទាក់ទងនឹងឧបសគ្គ និងការលើកទឹកចិត្ត សម្រាប់ការផ្លាស់ប្តូរមកប្រើប្រាស់មធ្យោបាយពន្យារកំណើតទំនើប មានដូចជា៖

• ចំពោះបុរសនិងស្ត្រី ឧបសគ្គក្នុងការចាប់យកការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយពន្យារកំណើត រួមមាន៖
  • ព័ត៌មានមិនពិតស្តីពីផលរំខានធ្ងន់ធ្ងរនៃមធ្យោបាយពន្យារកំណើតទំនើប
  • ការខ្វះព័ត៌មានអំពីអត្ថប្រយោជន៍ ឬជម្រើសនៃការពន្យារកំណើត
  • ការជឿថាមធ្យោបាយពន្យារកំណើតទំនើបរំខានដល់សេចក្តីសុខផ្លូវភេទ (ការសិក្សាផ្សេងៗបានបង្ហាញថា សេចក្តីសុខផ្លូវភេទរបស់បុរស គ្របដណ្តប់ក្តីបារម្ភរបស់ស្ត្រី អំពីការមានផ្ទៃពោះ ឬការឆ្លងកាមរោគ។
  • ការបារម្ភអំពីតម្លៃនៃមធ្យោបាយពន្យារកំណើតទំនើប
• សម្រាប់កត្តាលើកទឹកចិត្តក្នុងការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយពន្យារកំណើតទំនើបវិញ មានដូចជា៖
  • បទពិសោធន៍វិជ្ជមានក្នុងការប្រើប្រាស់មធ្យោបាយពន្យារកំណើតកន្លងមក
  • ដឹងថាទៅរកមធ្យោបាយពន្យារកំណើតទំនើបនៅទីណាបានក្នុងសហគមន៍របស់គាត់
  • ត្រូវបានណែនាំអំពីមធ្យោបាយពន្យារកំណើតទំនើបពីមនុស្សដែលគាត់ទុកចិត្ត
  • បានឮ ឬអាន អំពីបទពិសោធន៍របស់អ្នកដទៃអំពីមធ្យោបាយពន្យារកំណើតទំនើប
  • ស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់គាត់
  • សេចក្តីសុខផ្លូវភេទ

សេចក្តីណែនាំ

បទពិសោធន៍ទាំងអស់នេះ មានសារៈសំខាន់ក្នុងការបង្កើតកម្មវិធីសុខភាព ដែលដោះស្រាយឧបសគ្គសំខាន់ៗ ក្នុងការជ្រើសរើសប្រើប្រាស់មធ្យោបាយពន្យារកំណើតទំនើប ព្រមទាំងបញ្ចូលនូវកត្តាលើកទឹកចិត្តដែលបានបកស្រាយខាងលើនេះផងដែរ។ ការចូលរួមរបស់បុរស គឺនៅតែមានសារៈសំខាន់ក្នុងសកម្មភាពពន្យារកំណើត ទាំងក្នុងចំណោមបុរសៗដូចគ្នា និងជាមួយដៃគូររបស់គាត់។

*អំពីគម្រោង PHB៖ គម្រោងលើកកម្ពស់ឥរិយាបថប្រកបដោយសុខុមាលភាព (PHB) គឺជាគម្រោងផ្លាស់ប្តូរឥរិយាបថបុគ្គលនិងសង្គម ដែលចាប់ផ្តើមអនុវត្តក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ឧបត្ថម្ភថវិកាដោយទីភ្នាក់ងារសហរដ្ឋអាមេរិកសំរាប់អភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិ (USAID) ។ គោលដៅរបស់គម្រោងនេះ គឺដើម្បីធ្វើឲ្យប្រសើរឡើង នូវឥរិយាបថសុខភាពក្នុងចំណោមប្រជាជនកម្ពុជា និងធានាឲ្យបានថា ប្រជាជនកម្ពុជាស្វែងរក និងទទួលបានសេវាសុខភាព ដែលប្រកបដោយគុណភាព ដោយកាត់បន្ថយឧបសគ្គផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ។ គម្រោង PHB ​​អនុវត្តដោយ​អង្គការ ភី អេស អាយ ជាមួយ​នឹង​ដៃគូផ្សេងៗទៀត ដោយ​សហការ​យ៉ាង​ស្នឹទស្នាល​ជាមួយ​នឹង​រាជរដ្ឋាភិបាល​កម្ពុជា។ គម្រោង​នេះ​អនុវត្តនៅ​ក្នុង​ខេត្ត​/ក្រុង ចំនួ​៨ គឺ​ក្រុង​ភ្នំពេញ ខេត្តកំពង់​ឆ្នាំង ខេត្ត​កំពង់ចាម ខេត្ត​ត្បូង​ឃ្មុំ ខេត្ត​បាត់​ដំបង ខេត្ត​ប៉ៃលិន ខេត្ត​ពោធិសាត់ និង​ខេត្ត​កំពង់​ស្ពឺ។